Wanroij, torenuurwerk

Toon Michiels, Vierlingsbeek 18 april 2013

Op een tekening rechts van Jan de Beijer uit 1743 is te zien dat er toen nog geen torenuurwerk in de toenmalige kerktoren aanwezig was.

Ook op de foto van de kerk uit 1844 is wel een spoor van een klok te ontdekken aan de rechterzijde, boven de traptoren. In 1910 is de huidige kerk gereed gekomen, die overigens rechts naast de kerk van 1844 werd gebouwd.

Vermoedelijk heeft Wanroij pas in 1910 een torenuurwerk in de huidige kerk gekregen, maar wel meteen een bijzonder groot uurwerk dat de tijd aangaf op vier wijzerplaten. Het dorp lag toen nog afgelegen, aan de rand van de Peel, waar na 1900 op de padden in het Broek en Broekkant na, wat meer leven in het dorp kwam. Met onder andere de kerk, een melkfabriek in 1907, en een verharde weg naar Haps in 1922. De huidige St. Corneliuskerk is van 1910, het is een rijksmonument. De toren begint op 16 meter boven Amsterdams peil, en de coördinaten zijn : 51° 39′ 22″ NB en op 5° 49′ 12″ OL

Tijdens mijn bezoek aan het torenuurwerk, ben ik in gezelschap van drie leden van de klokkengroep Vierlingsbeek, waaronder de 83 jarige Jan Donkers uit Wanroij. Hij vertelde dat de inmiddels computer gestuurde klok op de halve uren ook de hele uren slaat! ( Hier kom ik verder in dit artikel op terug). Op de makkelijk lopende wenteltrap die in een zijtoren zit, is men na tachtig treden bij het uurwerk. Hier houdt de wenteltrap op en kan men verder via houten ladders, (die tegenwoordig voorzien zijn van een leuning) naar de wijzerplaat, die een tiental meters hoger zit.

Na 30 treden namen we een kleine pauze bij het koor. Daarna klommen we verder naar het uurwerk. Op het eerste gezicht een mooi groot uurwerk van B.Eijsbouts uit Asten, maar nadat we het eens goed hadden bekeken misten we toch het een en ander: het gangrad met het anker, de slinger, de grondraderen en de windvangers. Het is allemaal wel te restaureren, maar toch is het jammer dat ze deze onderdelen niet bewaard hebben. Op zich niet vreemd dat er tijdens of na de eerdere elektrificatie van het uurwerk, de niet meer benodigde onderdelen werden bewaard, daar niet iedere kerkbestuurder oog heeft voor dit soort zaken. Hun grootste zorg was dat het uurwerk makkelijker te bedienen was en weer de juiste tijd aangaf. Toch mooi Jan, als je elk kwartier kunt horen hoe laat het is!

Het uurwerk is van B.Eijsbouts uit Asten, het is een werk met een Graham gangsysteem en heeft twee slagwerken. Het ene slagwerk sloeg de hele uren op de grote klok, en het eerste kwartier met een slag op de kleine klok. En het andere slagwerk sloeg op het half uur de komende uren op de kleine klok en het laatste kwartier met een slag op de grote klok. Op dit moment is het mij nog niet duidelijk wanneer het uurwerk voorzien is van een elektrische aandrijving en besturing d.m.v schakelaars. Veel uurwerken zijn rond de 1950 omgebouwd. Daar is misschien met een duik in de kerkarchieven een antwoord op te geven. Het uurwerk toont veel gelijkenis met het torenuurwerk uit 1916 van B.Eijsbouts in de Bartholomeuskerk te Schoonhoven, het goud en zilverstadje. In een catalogus uit 1910 van B.Eijsbouts staan dergelijke uurwerken met de prijs van toen. De kerkklok is in 2001 voorzien van een Teleklok computer en wordt nu computergestuurd, en ”ontvangt” de tijd van de atoomklok in Mainflingen (Duitsland). Het geheel is in onderhoud van, M. van de Kerkhof Ingenieursbureau B.V. in Beek en Donk.

Tijd en temperatuur.

De dag dat ik het torenuurwerk van de kerk van Wanroij bezocht was het jaarlijks hoogtepunt van de *paddentrek.

Dat padden op een bepaalde tijd gaan trekken heeft met tijd en temperatuur te maken. Dat temperatuur ook met de slingerlengte, dus tijd te maken heeft is een bekend gegeven, en dus weer van invloed voor de paddentrek.

Bezienswaardigheden! Achter de kerk ligt het Giesenplein, waar een mooie beeldengroep ”Vrouwen van de Bron” in een fontein, de oude dorpspomp, en een beeld van ”De Pad”* te zien zijn. Eveneens ligt er de ingang naar de Corneliushof, een heemtuin die in de oude kloostertuin door de plaatselijke IVN in 1984 is ingericht, met diverse beelden .* Wanroij wordt tijdens de carnaval ”Het Padderiek” genoemd. Hieronder de foto serie:

—Jan Donkers bekijkt het uurwerk.