Tower in Disguise!

Door: Toon Michiels, Vierlingsbeek 1 mei 2013

Als je Sambeek binnenrijdt vanuit Vierlingsbeek, vang je bij het naderen van de bebouwde kom, in één beeld, de St.Janstoren en de Lindeboom, twee van de vier trekpleisters van Sambeek. De andere twee zijn de jaarlijkse Lindefeesten en de stuw in de Maas. Sta je onder de toren dan trekt het imposante kunstwerk van de duivel, wat mij deed denken aan het lied “Devil in Disguise van Elvis Presley”, veel meer aandacht dan de 47 meter hoge toren. De toren stamt uit de 15eeeuw en wordt op dit moment gerestaureerd. Reden voor mij om de vermomde Sint Janstoren eens te bezoeken. Vooral om het torenuurwerk te bekijken, Sambeek door Jan de Beijer, want je weet nooit of de nog steeds aanwezige duivel weer wat aan het uitspoken is. Waarom Sambeek in de volksmond “ De Knoeper ” zo’n imposant bouwwerk bezit, gezien het aantal inwoners, is mij niet duidelijk. De naam van de plaatselijke carnaval vereniging “ De Knoepers ” is er van afgeleid. Het is alsof de duivel er mee speelt, want de toren heeft in het verleden al heel wat te verduren gehad.

In-Disguise

Nadat de toren in 1702 door bliksem getroffen was en van binnen geheel uitgebrande duurde het tot 1739 voor hij weer hersteld was. Op de tekening van Jan de Beijer uit 1743 is in ieder geval een uurwerk afgebeeld, en het is wel zeker dat er een smeedijzeren uurwerk in heeft gezeten.

Ook in 1944 is de toren zwaar beschadigd en in twee restauraties pas in 1960 weer hersteld. Het was mij duidelijk dat er in al die eeuwen meerdere uurwerken in gestaan hebben, en aangezien de vroegere uurwerken enorme smeedijzeren gevaartes waren was dat natuurlijk geen reden om een zo kolossale toren te bouwen! Van de eerdere uurwerken zijn tot heden geen gegevens gevonden, jammer want er werkten en woonden in het naburige Boxmeer diverse uurwerkmakers, o.a. de Remmens, en volgens oude geruchten zou er ook in Sambeek een ”uurwerkfabriekje” hebben gestaan.De toren stond er nu bij als een wolkenkrabber van negentien verdiepingen, ieder verdieping voorzien van een levensgroot nummer. Binnen gaf die mij het gevoel in een liftschacht van een oude wolkenkrabber in Manhattan te staan, gezien de kabels en de vele beton constructies die de toren verstevigen. Het mechanisch uurwerk uit 1950 van ”De Klok” uit Aarle Rixel stond er echter in volle glorie in een uurwerkkabinet. Het uurwerk is in “vettige” maar zeer goede staat en zou nog vele decennia meekunnen. En de duivel in de legende van het duvelklökske was in mijn ogen niet zo bij de tijd, anders had deze niet het klökske maar het hart (lees: uurwerk) meegenomen en in het Luneven gedeponeerd.

—248 jaar verschil tussen de compositie foto en de impressie van Jos Kuipers naar een tekening van een onbekende tekenaar uit 1768.

De huidige restauratie is al weer gereed, waarbij het mechanische uurwerk werd uitgeschakeld, en vervangen door een computer gestuurd systeem. Maar het oude uurwerk blijft wel lopend in de toren staan. Meer gegevens over de geschiedenis en productie van de firma ”De Klok” vindt je op deze site onder (Torenuurwerkfabriek ‘De klok’ en ‘M. van de kerkhof ingenieursbureau’.).

Toin Daelmans een van restaurateurs, in en met een bakkie, bij de wijzerplaten.   foto: Jos Kuipers

Jos Kuijpers Sambeek.

As gé meje unne auto, vliegtuuugg, trein of boot Sambéék noadert, kan den torren ów nie ontgoan, ók al blééft dieén duvel doar stoan!