Torenuurwerk St. Nicolaaskerk, Haps

Torenuurwerk St. Nicolaaskerk

Door Toon Michiels,Vierlingsbeek 21-11-2012

—Sint Nicolaaskerk Haps 2012

Om het torenuurwerk van de Hapse kerk te kunnen bezichtigen maakte ik een afspraak met Ger Graat en Jan Peeters Weem. Ger Graat is bezig de archieven van de Hapse en Cuijkse kerk te ordenen. En telefonisch had Ger mij al verteld, dat voordat wij een afspraak maakten, hij nog in de archieven wou duiken om wat gegevens over het torenuurwerk te zoeken. Op de afgesproken tijd waren beide aanwezig en na kennis gemaakt te hebben, overhandigde Ger mij de gegevens die hij had kunnen vinden. Het betrof betalingen, offertes, en rekeningen van de Hapse en Cuijkse kerk, die ook inzicht geven in de historie van oude toren uurwerken. De huidige kerk van Haps is in 1899 gebouwd door H.Vereijken uit Bergeijk. Hij is met de haan 51 meter hoog. Het uurwerk staat op de tweede ring op een houten bordes, voor de middelste boog die voorzien is van blank glas in lood.Het uurwerk kun je niet zonder losse trap van voren fotograferen.

De wijzerplaat bevindt zich een tiental meters hoger, en het zijn 71 treden tot het uurwerk en dan nog 10 omdat het uurwerk op een soort bordes staat opgesteld. Dat vertelde koster Jan Peeters Weem voordat we naar boven gingen. ”Dat Jan de treden telde is logisch want als je zo dikwijls de toren beklimt als Jan wil je weten waar je onderweg bent”. Halverwege hebben we pauze zei Jan, en dat kwam iedereen goed uit. Want 81 treden is bijna zes keer thuis de trap op, en is ook de gemiddelde leeftijd van Jan en Ger samen. Boven gekomen dacht ik meteen aan de tijd “voor” Sinterklaas, toen ik mij als kleine jongen in de jaren ’50 van de vorige eeuw stond te vergapen aan de spaarzaam verlichtte Anton Pieck- achtige etalages in Oploo. Waar hijskranen, stoommachines en treinen, “die we nog nooit in het echt hadden gezien” in onze ogen sprookjesachtig stonden uitgestald.—Het uurwerkkabinet

Ook het torenuurwerk van Haps staat achter glas, maar dan van het uurwerkkabinet zoals dat word genoemd. Het uurwerk is gebouwd en bijna zeker geplaatst door: de firma B.Eijsbouts uit Asten, en is no.: 1135 Anno: 1932. Dat de tandwielen voorzien zijn van olieachtig vet wil ik de olieman vergeven, het vet trekt namelijk stof aan en daardoor slijten de wielen eerder. Het komt waarschijnlijk omdat de wormwiel constructie voor de elektrische opwinding, waarmee het uurwerk is voorzien wel gesmeerd moet worden. Men smeert alleen de as- tappen en het ijzer op ijzer bewegende delen, maar nooit de tandwielen. Het kabinet is er omheen gebouwd om het stof zoveel mogelijk buiten de deur te houden. —De uurwerk wijzerplaat

Geen muis in de kerk!

Daar denken ze in Haps echter anders over, althans de muizen, gaat en vermenigvuldig u zegt men, en dat was te zien. Boven bij het uurwerk stonden we ze eigenlijk in de weg, want je zag ze van de ene hoek naar de andere rennen met kleine stops onderweg, te vlug om te fotograferen. Slim als ze zijn, om zich te huisvesten onder de hoofbewoners, zoals de torenvalk en de uilen. Maar ja hun soortgenoten die voorzien zijn van glijschermen huisvesten zich er ook. Of ze zijn op hoogtestage, schoot mij te binnen wat logisch is, gezien de dagelijkse berichtgeving over de zaak Lance Live-strong.

Sommige bezoekers laten zien dat ze er geweest zijn.

Maar goed we gaan verder, het is niet het eerste uurwerk voor deze toren, wat je ook kunt zien aan de oude opwindgaten, in de deuren van het kabinet. Op een rekening van de nieuwbouw in 1899/1900 staat een bedrag van fl. 648,- voor een uurwerk. En dat uurwerk is vermoedelijk in 1932 door het huidige uurwerk vervangen. Ook kun je zien dat het eerdere uurwerk anders van bouw is geweest, aan de oude opwindgaten in de deuren van het kabinet. In de vorige kerken die van 1810 en 1601 heeft ook een uurwerk gezeten gezien de afbeeldingen van die kerken. De torens zijn overigens hetzelfde. Dus met de verbouwing in 1810 ging de Hapse tijd vermoedelijk gewoon door. Mooi is ook de lier in het angelus torentje, waarmee de adventkrans kan worden opgetakeld.En al 80 jaar is het huidige uurwerk het brein achter de tijd in Haps, waar Jan en Ger dus optimaal gebruik van maken.

Hapse kerk in de 16e eeuw en de 19e eeuw.

Dat het schip en niet de toren is veranderd is goed te zien op de afbeeldingen.

—Jan Peeters Weem en Ger Graat, foto is vanaf het uurwerk bordes genomen.Tegen de muur zijn zenders gemonteerd, die ook de tijd doorgeven! De deur is de toegang boven de gewelven naar de angelus toren. De constructie van de Angeles toren.