“Pillars of Creation”

“Pillars of Creation”  (In Bewerking)

Door Toon Michiels, 8-12-2012

Iemand van onze club vertelde mij over Frans Arts uit Gemert, want die man bouwde zulke mooie klokken. Enkele weken later belde ik Frans op, het gesprek kwam vlot op gang, uit dit gesprek kwam na voren dat ik Frans zijn eerste klok, op de tentoonstelling van het eerste lustrum van de Bossche klokkengroep in ’84 had gefotografeerd.

—Het uurwerk met vele functies

Er werd mij toen verteld dat deze klok door een werkloze metselaar met de hand was gemaakt. Deze klok viel op tussen de andere klokken, wat voor het merendeel imitaties waren, door de vormgeving en zijn lange slinger. De beschrijving van de maker strookte met wat ik zag. Deze bouwer had de slingerlengte niet berekend en was gewoon een klok gaan bouwen. En om deze op tijd te kunnen laten lopen kwam hij uit bij deze slingerlengte. Na een afspraak gemaakt te hebben toog ik naar Gemert. Bij binnenkomst vielen de vele ”kunstwerken” op, de hal hing er vol mee maar ook de zitkamer. Daartussen hingen ook een vijftal klokken, links voor mij hing een klok. Frans zag dat ik er naar keek, en zei, dat is de laatste die ik gebouwd heb, een waagklok, van fitting materiaal. En dat is de klok die jij 28 jaar geleden gezien hebt, zei Frans, en wees schuin achter mij. Na die klok uitvoerig bekeken te hebben, liet Frans mij de andere klokken zien. Bijzonder was de klok, gemaakt van Puch bromfietsonderdelen. Ondertussen dwaalde mijn oog steeds af naar een schilderij met een clown en een wijzerplaat. Ik bleef er aan denken, ook toen ik boven met Frans zijn meesterwerk, het ” Astrolabiumcalendarium ” stond te bekijken.

—” Astrolabium- calendarium ”

Aan zijn astrolabium- calendarium heeft Frans vier jaar gewerkt, tachtig tandwielen met de hand gezaagd en gevijld totaal een vijfendertighonderd uur. Zelfs de naam is, als je er het woord klok erachter plaatst, zolang als het alfabet. De glans van het koper is eraf, maar de bewondering ervoor, is met de dag groter. Achtentwintig functies heeft het uurwerk! En dat is het nog niet, want de vormgeving is geweldig, en de wonderlijke technische snufjes die erin verwerkt zijn ook. Maar boven, kwam ik die clown weer tegen, tussen zijn andere opvallende kunstwerken. Als we onder zijn moet ik toch eens vragen wat daar achter zit, dacht ik. Het kan niet zo zijn dat iemand klokken bouwt waarmee hij jaren vooruit in de tijd kan kijken en op zijn kunstwerken niet. Maar we waren nog niet onder ! Frans liet mij de berekeningen van zijn Astrolabiumcalendarium zien, waarvan ik bijna duizelig werd. Het is alsof je met de snelheid van een komeet door de ruimte schiet! Frans praat over regels met series tandwielen, waarbij iedere regel weer een andere uurwerk voorstelt, in nauw- keurigheid dan. Zijn uurwerk moet dan ook over jaren nog de juiste tijden en standen weergeven. Alles zelf berekend en met de hand opgeschreven.

Na zijn werkplaats, zijn zelfgemaakte verdeel apparaten en de bijzondere draaibank gezien te hebben, gingen we weer naar binnen waar Frans zijn vrouw ons een tweede bakje koffie voorschotelde. Ondanks dat ik ook onder de indruk was van zijn unieke zelfgemaakte gereedschap, waarmee hij de laatste klokken bouwde, keek ik weer tegen die clown aan. Frans wat is de betekenis van dat kunstwerk, vroeg ik. Tja zei Frans, ik maakte een bijzondere gebeurtenis mee op het moment dat ik met dat kunstwerk bezig was, en daarom heb ik op dat moment de tijd stilgezet. De tijd stil zetten dat kan niet volgens de theorie van Einstein, maar wel op Frans zijn kunstwerk.

Clown ”Verleden en toekomst”

Als het maar geen ”ander ” is, vind ik het best zei zijn vrouw meteen daarop! Maar weet je, ging Frans verder, de achtergrond van het schilderij is een stof die ik gescand heb en daar maak ik het kunstwerk op. Dan is het effect hetzelfde alsof je op linnen werkt, maar nu met computer. Meestal schilder ik het project op de achtergrond van een stof in een foto van de Hubble- ruimtetelescoop. Dat Frans op gescand linnen werkt is geen toeval, gezien zijn eerste beroep van wever. Een voordeel van computer kunst is, dat je geen kwasten schoon hoeft te maken, dat klopt zei Frans, en geen verf te kopen. Hierna liet Frans mij op de computer al zijn kunstwerken zien.

Bijzonder is de afbeelding van de aartsengel Michaël in een nis van de Jenaplan school in Gemert, welke school zijn vader als aannemer bouwde. Want het koperslagers vak beheerst Frans ook tot in de finesse, getuige het grote aantal potjes en ketels die in de huiskamer stonden.

Tot zover was ik gebleven met Frans zijn verhaal, toch ontbrak er iets aan het verhaal. Na enkele weken, waarbij ik bijna dagelijks aan zijn kunst dacht, en hem nog diverse keren bezocht en gesproken had, gingen mijn gedachten op een avond weer naar Frans. Het had de hele dag gesneeuwd, op zich schitterend, een nadeel was dat die avond de sterren niet te zien waren. Meestal als er pasgevallen sneeuw ligt is het daarna muisstil, de sneeuw dempt alles, behalve dan mijn gedachten. Denkend aan de sterren die niet te zien waren, schoot mij te binnen om eens naar de foto’s van de Hubble- ruimtetelescoop te gaan kijken. En ja, toen begreep ik zijn kunst, in samenhang met zijn klokken, tenminste dat denk ik! Toen ik om half twee naar bed ging zag ik alweer enkele sterren flikkeren, in tijd ver weg

De Puch- klok

De “Vingers” op de foto van de Hubble ruimte- telescoop (rechts) bestaan uit waterstofwolken en zijn de broedplaats van nieuwe sterren. Deze vingers worden ook wel de “Pillars of Creation” (“Pilaren der Schepping“) genoemd.

—”Pillars of creation”  NASA, ESA, and the Hubble Heritage Team (STScI/AURA)

Frans zoekt het tegenwoordig dichter bij huis, hij fotografeert de ondergaande zon op diverse plaatsen in de regio, met “zijn Puch” als vervoermiddel. En volgens zijn vrouw, raakt Frans in paniek als zijn zondags pak gereed hangt!

Frans is geboren in ’42 te Gemert en heeft gewerkt als aan- draaier wever, in een weverij, en daarna als metselaar. (Zijn biografie kun je op de site www.fransarts.nl bekijken, evenals zijn kunst en klokken. Wever, koperslager, metselaar, schilder, klokkenmaker, kunstenaar, Frans heeft het gewoon allemaal in de “vingers”.