Een klokkenmaker in de familie van mijn schoonvader!

Door Toon Michiels, Vierlingsbeek 31 mei 2012

Bij het zoeken naar familie gegevens van mijn vrouw op de site, ‘’ Verdijk in Perspectief ’’ stond een opmerkelijk verhaal over Frans Snels en Huberdina Verdijk uit Beugen. Huberdina Verdijk werd op 18 jarige leeftijd in 1884 dienstbode in Steenbergen bij het RK Gesticht Charitas. Een rusthuis waar ze vijf jaar later trouwt met Bredarenaar Frans Snels. Franciscus Snels was van beroep horlogemaker, in Zevenbergen, en later in Steenbergen. Het echtpaar gaat aanvankelijk ook in Zevenbergen wonen. Ze krijgen daar 4 kinderen, en in 1921 verhuizen Franciscus en Huberdina naar Steenbergen.

Frans Snels wordt in de verschillende documenten steeds aangeduid als horlogemaker of horlogehersteller. Dat was hij ook, maar in 1887 heeft hij ook het uurwerk geleverd voor het stadhuis van Steenbergen. “Iedereen” vroeg zich toen af waarom Snels dat mocht leveren en niet een van de gerenommeerde leveranciers. “Daar zouden toch moeilijkheden van komen”. Maar Frans Snels heeft zijn reputatie waar gemaakt. Want de klok heeft nooit geweigerd. Dagelijks liep de heer Snels,met zijn pijpje tabak, de trap op en af naar de klokkenzolder om het uurwerk op te winden. En dat 50 jaar lang. Voor een dergelijke trouwe Steenberger past enkel hulde.

Echter in september 1936 ontstond er ’s nachts brand in het stadhuis, nota bene in de klokkentoren. Wat was de oorzaak? Een van de mogelijkheden was dat Frans Snels onvoorzichtig met zijn pijpje was geweest en dat het vuur daar in het stof heeft liggen smeulen. Uiteraard werd (ook) Frans door de politie gehoord.

—Stadhuis Steenbergen na de brand.

Uit het politierapport: “Franciscus Snels, oud 78 jaar, Damstraat te Steenbergen, die verklaarde: ‘Reeds jaren verzorg ik de klok op het gemeentehuis te Steenbergen, die ik zelf heb gemaakt. Omstreeks twaalf uur ga ik iedere dag naar boven. Gisteren heb ik dat ook gedaan. Nadien ben ik er niet meer geweest. Ik ben niet onvoorzichtig met vuur geweest en daar kan het niet van komen’. Vervolgens klaagde Snels over de vernieling van het uurwerk en uitte een aantal onsamenhangende zinnen, waardoor van een regelmatig verhoor geen sprake kon zijn”.—Nablussen van de brand stadhuis, echter geen uurwerk te zien.

Uit alles bleek dat hij met zijn gedachten alleen bij de klok was. Zelfs na de brand is hij nog teruggegaan en bij de puinhopen geweest om de klok op te winden. Spoedig daarna is Frans Snels opgenomen in het Gesticht Charitas, waar hij in 1938 overleed.

Charitas klooster in Steenbergen, waar ook Huberdina Verdijk heeft gewerkt.

De oorzaak van de brand is tot op heden niet achterhaald. Degene die het kon weten (de nachtwaker) had een briefje met de dader in zijn pet. De man werd echter later levenloos aangetroffen in het water van een vaart en het briefje…. zat niet in zijn pet.

 

Frans Snels was naast horlogemaker ook een verdienstelijk fotograaf. Hij zou een speciaal procedé hebben ontwikkeld waarbij de te fotograferen persoon niet lang stil hoefde te zitten, wat toen gebruikelijk was. Huberdina Verdijk wordt 68 jaar en overlijdt op 1 mei 1935 in Steenbergen. Van haar overlijden wordt aangifte gedaan door haar man Franciscus.

(Op de foto Huberdina Snels – Verdijk en dochter Anna Isabella Maria Snels, (Geb. 4 december 1904 te Steenbergen.)

Omdat ik geen enkele foto van François Snels en Huberdina Verdijk of het torenuurwerk kon vinden voor het artikel, deed ik navraag bij tientallen personen, heemkunde kringen, en de gemeente Steenbergen. Maar niemand kende of was in het bezit van een foto van de man, die nota bene zelf fotograaf was in Steenbergen. Ook familie kende en vond ik niet. François Snels was toch de man die het torenuurwerk van het toenmalige raadhuis had geleverd, en vijftig jaar lang tot de brand in 1936, dagelijks had opgewonden.

—De Gummarus kerk, Steenbergen met rechts de winkel van Snels.

En tijdens de sloop van de oude kerk in 1902 heeft François Snels ook het torenuurwerk verplaatst naar de nieuwe Gummaruskerk, ook die klok wond hij iedere dag op. In zijn vrije tijd had de heer Snels een kijker gemaakt van bordpapier, en bij helder weer kon hij vanuit de toren, de toren van de Onze Lieve Vrouwekerk in Antwerpen zien, wat hemelsbreed toch 40 km. is. Echter het kon toch niet, dat er van hem en het uurwerk geen foto’s waren! Wel vond ik foto’s die door hem gemaakt waren. Dus ging ik verder met zoeken en belde een kennis, een journalist uit midden Brabant, en die stelde voor, eens navraag te doen bij BN De Stem. Via een mailtje vroeg ik de redactie of zij misschien een foto van het uurwerk of van François Snels in hun archieven hadden. Na enkele dagen kreeg ik een journalist aan de lijn, die vertelde dat zij geen foto’s in hun bezit hadden. Doch hij wilde wel in een artikel een oproep plaatsen. Het artikel kwam er, en er kwamen reacties. En bijzondere, ook van mensen die de brand van het Stadhuis zelf gezien hadden.

Geruchten !

De geruchten in Steenbergen waren talrijk. Een zogenaamd publiek ”dorpsgeheim”, iedereen wist het, maar niemand durfde het openlijk uit te spreken, of het destijds allemaal goed uitgezocht is, blijft ook een vraag. We spreken nu over geruchten die zesenzeventig jaar geleden begonnen zijn, en wie weet komt er nog wat boven drijven, want, dat er van alles loos was in die tijd in Steenbergen daar twijfel ik niet aan. Van deze geruchten en bekende gegevens kun je een prachtige film maken, maar dit terzijde. Een van die verhalen is, dat op de avond van de brand de brandweerauto op kisten stond en niet kon uitrukken! Frans Snels die in eerste instantie verdacht werd, had het Stadhuis niet aangestoken. Waarschijnlijk moest het afbranden, en als er geen brandstichter werd gevonden was het ook goed. Maar dat de nachtwaker, die vermoedelijk wist wie het gedaan had, dood werd aangetroffen veranderde toch wel het een en ander. Zeker gezien hij gevonden is in een slootje met maar dertig centimeter water en niet in een vaart. De doodsoorzaak van de nachtwaker was niet geheel duidelijk. De naam van de nachtwaker heb ik kunnen achterhalen, het was een vader van acht kinderen. Ook circuleren er namen rond van de brandstichters in het stadje. Al met al maakte het mij steeds nieuwsgieriger.

Maar een foto had ik nog steeds niet. Wel kreeg ik van iemand enkele foto’s van het afgebrande stadhuis toegestuurd. Op deze foto’s kan ik geen restant van het uurwerk ontdekken.

Opeens schoot mij te binnen om eens bij de plaatselijke kerkhof beheerder navraag te doen of het graf van de familie Snels nog aanwezig was en of er een contact persoon bekend was. Ik belde iemand op waar ik al eerder contact mee had gehad, en vroeg hem wie de beheerder van het kerkhof was. Ja de beheerder dat was hij zelf. En jawel de grafrechten waren twee jaar terug nog verlengd, en hij gaf mij een adres. Een telefoon nummer kon ik niet vinden, dan maar een brief geschreven waarin ik mijn verhaal had weergegeven. Eigenlijk had ik de hoop al opgegeven maar na enkele weken kreeg ik bericht.

Het was een kleinzoon van François Snels en Huberdina Verdijk, en de enige afstammeling! Vermoedelijk had hij ook foto’s maar die zoek ik nog wel op, vertelde hij mij. We maakten een afspraak en samen met mijn vrouw ging ik er op bezoek. Mijn vrouw had dezelfde over- over grootvader als de kleinzoon van François Snels. En mijn gevoel zei me, dat dit de laatste kans was om nog foto’s te vinden. Na kennis gemaakt te hebben verontschuldigde hij zich, zo laat op mijn brief te hebben gereageerd. Het kwam omdat ze op vakantie waren geweest. Onder het genot van een kopje koffie kreeg ik de foto’s te zien, en er was nog meer, een bijzonder klok!                      

—Stoelklok met Ida Snels als zeemeermin.

Hij was in het bezit van een Friese Stoelklok die Frans Snels vroeger bij het oud vuil gevonden had, en daarna gerestaureerd. De zeemeerminnen waren er opnieuw aangezet en beschilderd naar gelijkenis van zijn moeder, Ida Snels, François Snels zijn dochter. Het was ook nog een bijzonder mooie stoelklok!

De kleinzoon die inmiddels op leeftijd is, vertelde mij wat hij wist over zijn grootvader. François Snels had aan de kunst academie in Antwerpen gestudeerd om een opleiding als fotograaf te volgen, en uiteraard kom je dan met meer kunstvormen in aanraking. Volgens de overlevering had de hele familie en kennissenkring François in die tijd uitgezwaaid, want het was een hele onderneming in die tijd van hem, om in het buitenland te gaan studeren.

Na zijn studie ging François in de leer bij een fotograaf in Steenbergen om later zijn eigen winkel te runnen. Het bijzondere aan zijn foto’s was behalve de kwaliteit, de passe-partout waarin hij ze plaatste met de naam erin gedrukt, F.P.J.Snels Verdijk Steenbergen. Dus uiteindelijk na acht maanden zoeken,heb ik de foto’s van François Snel en zijn familie gevonden en, een bijzondere klok waar de handen van François Snels aan hebben gewerkt.

—Friese Stoelklok—Ida Snels—François Snels

 

Huberdina Verdijk, werd geboren op 20 juli 1866 te Beugen. Ze is de dochter van Petrus Verdijk en Helena Tillemans die beiden vroeg overlijden. Waar Helena Verdijk woonde na het overlijden van haar ouders, ze is dan vijftien jaar, is onbekend. Peter en Helena zijn nogal eens verhuisd met hun grote gezin. Na hun huwelijk zijn ze in Beugen gaan wonen, op het adres “Slatert A.84.K”. Op 22 mei 1871 is de familie naar Oeffelt verhuisd. In hun huis in Beugen is een familie Schaminée gaan wonen. In Oeffelt woonden Peter, Helena en hun kinderen op het adres “Maas nr. 1a”. Tijdens de periode in Oeffelt overleden twee dochters. Op 4 mei 1874 verhuisde het gezin opnieuw, nu naar Boxmeer, waar ze gingen wonen op het adres “Zand, Wijk B, nr. 122” (vóór hen woonde daar de arbeider Gerardus Derks met zijn gezin). Of ze daarna weer verhuisd zijn, of dat het adres gewijzigd is, is niet duidelijk. In elk geval woonden ze rond 1880 op het adres “Pastorsbiest B 50” in Boxmeer. In de marge van het bevolkingsregister staat aangegeven “slachthuis”. Waarschijnlijk is hier een slachthuis (slagerij) gekomen na het vertrek van de familie.

Helena Tillemans overlijdt op 17 februari 1881 te Boxmeer op 46-jarige leeftijd. Van haar overlijden doen aangifte de slager Johannes van Kessel en de schoenmaker Johannes Antonius Berbers. Peter Verdijk overlijdt kort daarna op 5 juli 1882 om 18.30 uur te Boxmeer. Van zijn overlijden werd aangifte gedaan door de schrijnwerker Pieter Theodoor Schreven en de achterneef van Peter, de bakker Johannes Schoofs. Hij was toen 47 jaar.

Van hun elf kinderen zijn er in 1882 al vijf overleden. Er blijven dus zes kinderen achter,waaronder Huberdina die 16 jaar is op dat moment.

De naam van de kerkhof beheerder, vond ik door zo maar een winkel langs het oude Raadhuis in Steenbergen te bellen met de vraag: wie in Steenbergen weet alles van het oude raadhuis. De eigenaresse of medewerkster stond mij keurig te woord en vertelde dat A. v.d. Par alles fotografeerde in het stadje, dat hij ook kerkhof beheerder was, bleek pas later.

Uit: Het jaarboek 61 De Ghulden Roos 2002

In maart 1880 vestigde zich de 22- jarige horlogemaker Franciscus (zelf noemde hij zich François) Snels vanuit Breda te Steenbergen. Hij ging inwonen bij de plaatselijke huisschilder en winkelier Gerard Backx aan de markt. Van hem zijn relatief veel portret- en groepsfoto’s bekend. Zoals vele collega- fotografen gebruikte hij voorgedrukte kartons om de foto’s op te plakken. Aan de voorzijde stond onder de foto zijn ‘bedrijfsnaam’. Aan de achterkant maakte hij nog meer reclame. Behalve portretfoto’s maakte Fransçois Snels ook reportages. Hoewel zijn naam er niet onder staat, zijn foto’s van de plaatselijke feesten bij gelegenheid van de troonsbestijging van Koningin Wilhelmina in 1898 en van het 25- jarig ambtsjubileum van burgemeester Jacobus Joannes van Loon in april bijna zeker van zijn hand. Hij overleed in Steenbergen in 1938. François Snels gebruikte een fraai uitgevoerd karton om er zijn portretfoto’s op te bevestigen.

Tekst uit het boek: Kent u ze nog…..de Steenbergenaren, van C.J.M. Slokkers en Pierre Baselier

Op de foto herkennen we vele “Stoepschijters” die allemaal graag op de kiek wilden, toen fotograaf Snels de opname kwam maken. Hij kroop met z’n hoofd onder een zwarte doek en gaf een teken heel stil te bliiven staan. Herkent u ze nog: Herman Steenbergen, Kees van der Bilt, Piet van Agtmaal (rooie Piet), Willem Bogers en zijn Belgische madame, bakker Haase met zoon Jan, Piet Baselier met Pierre op zijn arm, Giel Bazelier, Hubert Bakx, Marinus de Baat, Piet van de Reijt en Willem Bakx? Het is allemaal zo lang geleden … maar wat was het toch een prachtige tijd van saamhorigheid.

Uit het boekje: St.Gummaruskerk 1903-1978

De sloop van de oude kerk werd gegund aan Jan Hoppenbrouwers. Hij begon ermee op 13 oktober 1902, maar het werk werd in december door strenge vorst gestagneerd. Iedere morgen kwam Hoppenbrouwers na het eerste ”schoft” met z’n mannen een borreltje drinken in het café vab Piet Bazelier, waarna ze weer de steigers beklommen om het niet ongevaarlijke werk voort te zetten. Het uurwerk van de oude kerk werd door Frans Snels, de fotograaf, naar de nieuwe Gummaruskerk overgebracht. Snels moest die klok iedere dag opwinden, en daarvoor maakte hij steevast een flinke klim naar een vierkant torentje wat toegang gaf tot het klokinstrument. De oude heer Snels had in zijn vrije tijd een kijker gemaakt van bordpapier, en bij helder weer kon je vanuit de toren de Onze Lieve Vrouwenkerk van Antwerpen zien.

Uit: onbekend

Bovendien had hij te kampen met stakers, die het werk hadden neergelegd om hun eisen voor hogere lonen kracht bij te zetten. Het uurwerk van de oude kerk werd door Frans Snels, de fotograaf, naar de gereedgekomen nieuwe Gummaruskerk overgebracht. Oude stadgenoten zuIlen op de foto nog weI Christ Stoffelen (de jonge Kaai) en Marinus Broos (de Pinus) herkennen, maar dat waren in die tijd nog maar jonge mannekes. (geen foto gevonden)

Kinderen: uit het huwelijk van Franciscus Snel en Huberdina Verdijk.

1. Petrus Johannes Franciscus Snels is geboren op 10 april 1892 te Steenbergen; hij overlijdt al op 4-jarige leeftijd op 6 december 1896 in Steenbergen.
2. Ida Cornelia Huberdina Snels wordt geboren op 19 augustus 1895 te Steenbergen. (foto: Ida Snels)

Als getuige bij de geboorteaangifte treden op de kleermaker Jan de Neef en de directeur van de gasfabriek in Steenbergen, Wilhelm Smeets. Ida verlaat op 1 mei 1908, op 13-jarige leeftijd, de ouderlijke woning en gaat in Dongen wonen Ze zal daar intern, als zogenaamde “pensionaire” de lagere school hebben doorlopen en later kweekschool van de zusters Franciscanessen. In 1921 is ze onderwijzeres te Steenbergen. Als Ida 25 jaar is, trouwt ze op donderdag 4 augustus 1921 te Steenbergen met de eveneens 25-jarige Johannes Petrus Jacobus Luijten. Johannes is geboren op 11 juli 1896 te Princenhage. Hij is de zoon van de manufacturier Antonius Jacobus Luijten (Princenhage 1868 ~ ?; huwelijk Princenhage 28-08-1895; zoon van Johannes Luijten) en Maria Louisa Matthijssen (Princenhage 1874 ~ Voorburg 09-08-1937; dochter van Petrus Matthijssen en Willemijna Maria Theresia Paro). Bij het huwelijk zijn getuige de oom van de bruidegom Jacobus Petrus Luijten, manufacturier te Tilburg, Henricus Jacobus Driesen, mecanicien te Tilburg, Adrianus Vincentius Luijten, journalist te Tilburg en Jacobus Johannes Freijssen, boekhouder te Bergen op Zoom. Ten tijde van zijn huwelijk is Johannes onderwijzer te Princenhage.

Op 14 november 1921 vestigen ze zich in Utrecht, op het adres Dakartakade 41.

3. Petrus Johannes Franciscus Maria (Piet) Snels wordt geboren op 12 februari 1899 in Steenbergen.

Hij vertrekt op 13 -jarige leeftijd op 30 augustus 1912 naar Oudenbosch. Van daar verhuist hij op 9 april 1913 naar Huijbergen en vanaf 29 maart 1916 woont hij in Amsterdam.

Daar trouwt Piet op 4 mei 1932 met Antonia Gertrudis Catharina Alphonsus Maria (Nettie) Verkade. Piet is dan 33 jaar en Nettie is 43 jaar. Zij is geboren op 8 november 1888 in het Groningse Appingedam. Haar ouders zijn Henricus Augustinus Verkade (Appingedam 23-11-1855 ~ Amsterdam 21-05-1927; huwelijk Appingedam 19-10-1886; zoon van Henricus Augustinus Verkade en Antoinette Alida Catharina Crone) en Anna Maria Josepha Nicolaia Barbara Antonia Barning (Tilburg 09-12-1863 ~ ?; dochter van Andreas Adrianus Antonius Barning en Antonia Gertrudis Bootz). De vader van Nettie was sigarenfabrikant in Appingedam. Haar moeder is geboren in Tilburg. Op 13 juni 1913 is het gezin Verkade van Appingedam naar Amsterdam verhuisd, waar ze gingen wonen op het adres Hendrikplantsoen 10b (2 hoog).

Voor Nettie was dit haar tweede huwelijk. Eerder, op 15 april 1920 trouwde ze met Guillelmus Franciscus Johannes Josephus Maria van Kol. Guillelmus van Kol is geboren op 10 juni 1887 in Eindhoven.Hij is de zoon van de wijnhandelaar Henricus Cornelis Hubertus van Kol (zie foto rechts; bijnaam Hendrik de Dikke, had een wijnhandel in de Rechtestraat te Eindhoven) (Eindhoven 30-09-1849 ~ Eindhoven 05-09-1910; huwelijk Eindhoven 02-07-1874; zoon van Franciscus Hubertus van Kol en Henrica Huberdina van Dijck) en Anna Maria Eulalia Hermans (Eindhoven 12-02-1854 ~?; dochter van Antonius Petrus Hermans en Johanna Maria Smits).Guillelmus Kol wordt maar 40 jaar en overlijdt op 6 augustus 1927 in Amsterdam. Hij was bedrijfsleider en woonde tot zijn huwelijk in 1920 in Hilversum. Uit dit huwelijk is één kind geboren. Piet Snels werkte in Amsterdam bij de Posterijen en Telegrafie. Bij zijn huwelijk in 1932 was hij daar adjunct commies. Of uit zijn huwelijk met Nettie Verkade nog kinderen zijn voortgekomen is niet bekend.Het kind uit het huwelijk van Nettie Verkade en Guillelmus van Kol:3.1.   Anna Isabella Antonia van Kol is geboren op 1 oktober 1921 te Amsterdam.4.   Anna Isabella Maria Snels is geboren op 4 december 1904 te Steenbergen.Tussen 1917 en 1921 woont ze in Dongen. Mogelijk heeft ook zij daar intern op school gezeten. Anna wordt net als haar zus Ida onderwijzeres. Tussen december 1923 en 1931 woont er werkt ze in het Zeeuws-Vlaamse Sluis. Daarna keert ze in kort terug in Steenbergen om zich vervolgens in Bergen op Zoom te vestigen als onderwijzeres. Vanaf september 1937 woont ze daar op het adres Bolwerk Zuid 50. Kennelijk heeft ze daarna nog in Heerlen gewoond, want daar is ze op 10 november 1941 op 36-jarige leeftijd overleden. Anna is ongehuwd gebleven. Ze is bijgezet in het familiegraf te Steenbergen.

Hieronder nog enkele foto’s en artikelen uit BN De Stem,

—Artikel BN De Stem 9 oktober 2012Bronnen: Jan Verdijk van “Verdijk in Pers-pectief” c.q. Con Slokkers van de Heemkundekring Steenbergen. Foto’s van de klein en achterkleinzoon van François Snels en de heer A. van de Par.

 

Geplaatst in Artikelen